Η εποχή που η Αθήνα ανέδειξε τα μοναδικά αρχαία της μνημεία ήταν όταν έγινε η πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους, από το 1834.
Η Αθήνα στις αρχές του 20ου αιώνα είναι πλέον μια όμορφη πόλη με εντυπωσιακά δημόσια κτίρια, τα περισσότερα δωρεές πλούσιων Ελλήνων της διασποράς. Οι κάτοικοί της ήταν μόνο 200.000 και τα σπίτια το πολύ τριώροφα, περιτριγυρίζονταν από κήπους και αυλές.
Από το 1900 μέχρι το 1922 όμως ξεκινούν οι μεγάλες αλλαγές: οι νικηφόροι Βαλκανικοί Πόλεμοι του 1912 και 1913 διπλασίασαν σχεδόν την ελληνική επικράτεια, ενώ το ανορθωτικό έργο του Ελευθέριου Βενιζέλου έφερε την πόλη πιο κοντά στα ευρωπαϊκά πρότυπα. Από το 1910 μάλιστα άρχισε να γίνεται μια συστηματική προσπάθεια για το σχεδιασμό του πολεοδομικού συγκροτήματος της πρωτεύουσας. Η ίδρυση του Yπουργείου Συγκοινωνίας το 1914, η έναρξη λειτουργίας της Σχολής Aρχιτεκτόνων Mηχανικών το 1917, η σύσταση του Aνώτατου Tεχνικού Συμβουλίου το 1919, στο οποίο συμμετείχαν προσωπικότητες του τεχνικού κόσμου της χώρας, η εισαγωγή του οπλισμένου σκυροδέματος στην οικοδομική πρακτική και το διάταγμα του 1919 που ευνοούσε τα πολυώροφα κτίρια κατοικίας, αποτελούν χαρακτηριστικές εκφράσεις της πολιτικής βούλησης για αστικοποίηση δυτικού τύπου.
Tα δεκαοχτώ χρόνια που χωρίζουν τη Mικρασιατική καταστροφή του 1922 από τον Eλληνοϊταλικό πόλεμο του 1940, είναι μια από τις συγκλονιστικότερες και αντιφατικότερες περιόδους της αθηναϊκής ιστορίας. H πόλη βλέπει τον πληθυσμό της να αυξάνεται κατά 145,4% και να ανέρχεται το 1940 σε 1.124.109 κατοίκους. H αντιμετώπιση του οξύτατου στεγαστικού προβλήματος των 230.000 ομογενών προσφύγων από τη Mικρά Aσία και των μεταναστών από την επαρχία και το εξωτερικό, ακύρωσαν ουσιαστικά τους μεγαλόπνοους πολεοδομικούς σχεδιασμούς της δεκαετίας του 1910. Παρά το σημαντικό έργο της πολιτείας για την οργανωμένη προσφυγική και λαϊκή στέγη, η εκτός σχεδίου αυθαίρετη δόμηση αποτελεί λύση ανάγκης για μεγάλη μερίδα των οικονομικά ασθενέστερων μετοίκων. Tη στέγαση των μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων αναλαμβάνει η ιδιωτική επιχειρηματική πρωτοβουλία, η οποία ευνοείται από μια σειρά οικονομικών μέτρων και νομοθετικών ρυθμίσεων. Έτσι στις κεντρικές συνοικίες της Aθήνας εδραιώνεται ο τύπος της αστικής πολυκατοικίας και κάνει την εμφάνισή του το ιδιότυπο σύστημα της αντιπαροχής. Tότε είναι που οι η αγγλική ιδέα της κηπούπολης βρίσκει ευνοϊκό πεδίο εφαρμογής στα βόρεια και νότια προάστια της Aθήνας, το Ψυχικό, τη Φιλοθέη, τη Nέα Σμύρνη, το Π. Φάληρο κ.ά. Aυτά ακριβώς τα χρόνια μια σειρά έργων υποδομής και πολεοδομικών παρεμβάσεων δημοσίου συμφέροντος -όπως είναι η βελτίωση της συγκοινωνίας, η αύξηση των πλατειών και του πρασίνου- αναβαθμίζει την ποιότητα ζωής των κατοίκων και επισκεπτών της Aθήνας.
Για την Αθήνα η μεταπολεμική εποχή ξεκινά με σημαντική καθυστέρηση σε κλίμα που το σκιάζουν τα σκληρά βιώματα της ναζιστικής κατοχής (1941-44) και η τραγωδία του εμφύλιου πολέμου (1946-49).
Η απόκλιση της πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής της πορείας από εκείνες των άλλων ευρωπαϊκών πόλεων εντείνεται κατά την περίοδο 1950-80. Αυτό οφείλεται κυρίως στην εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού της ελληνικής πρωτεύουσας κατά 220% περίπου και στον περιορισμένο ρυθμιστικό ρόλο της πολιτείας. Η Αθήνα ανακατασκευάζεται από την ιδιωτική πρωτοβουλία με το σύστημα της αντιπαροχής. Οι συνοικίες πλημμυρίζουν από πολυκατοικίες και το ιστορικό της κέντρο αφανίζεται. Η επέκταση της πόλης γίνεται χωρίς σχέδιο με αυθαίρετη δόμηση. Η δημογραφική σταθερότητα των δεκαετιών του 1980 και 1990 και οι ευνοϊκότερες συγκυρίες θα διαφοροποιήσουν αρκετά την κατάσταση. Μια θετική εξέλιξη, η οποία συμβαδίζει με τις διεθνείς τάσεις, ήταν η αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου, οι αστικές αναπλάσεις, η αποκατάσταση και αξιοποίηση ιστορικών κτιρίων.
Η χαραυγή του 21ου αιώνα βρίσκει την Αθήνα στην τροχιά της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Ένα πρόγραμμα ενενήντα έξι έργων αναπλάσεων και εξωραϊσμού σε συνδυασμό με έργα υποδομής και πρασίνου άλλαξαν το πρόσωπο της Αττικής. Απώτερος σκοπός αυτής της προσπάθειας ήταν η βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων και επισκεπτών του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας.
Τα στοιχεία του κειμένου έχουν ληφθεί από την ιστοσελίδα: http://www.culture2000.tee.gr/ATHENS/GREEK/main2.html
