Σημεία ομιλίας του δημάρχου Αθηναίων Γιώργου Καμίνη στην παρουσίαση του βιβλίου του βουλευτή Γιάννη Μανιάτη "Μεταρρυθμίσεις και Προοδευτικός Πατριωτισμός".
Θα μου επιτρέψτε κατ’αρχάς να ευχαριστήσω τον Γιάννη Μανιάτη και τις εκδόσεις Παπαζήση για την τιμή που μου έκαναν να μου προτείνουν να συμμετάσχω στη σημερινή συζήτηση με αντικείμενο το βιβλίο «Μεταρρυθμίσεις και προοδευτικός πατριωτισμός».
Τον συγγραφέα είχα την τιμή να τον γνωρίσω ως Υπουργό Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και να συνεργαστώ μαζί του. Καρπός αυτής της συνεργασίας ήταν δύο νομοθετήματα, στα οποία θα αναφερθώ αργότερα.
Προς το παρόν, θα ήθελα να επισημάνω ότι, αν και είμαι δήμαρχος επί μια εξαετία, πολύ λίγες είναι οι περιπτώσεις εκείνες που είχα την τύχη να συνεργαστώ παραγωγικά με κάποιον υπουργό. Δεν θέλω να αποδώσω σε πολιτικά κίνητρα αυτή την απουσία μιας διάθεσης ειλικρινούς συνεργασίας, αν και υπήρξαν και δυστυχώς υποψιάζομαι ότι ακόμη υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις. Στην πραγματικότητα πολλoίείναι οι παράγοντες που, ιδίως τα τελευταία χρόνια, δυσχεραίνουν υπέρμετρα μια σε βάθος συνεργασία του Δήμου Αθηναίων με την εκάστοτε κυβέρνηση. Και όταν μιλώ για ουσιαστική συνεργασία, εννοώ μια σύμπραξη που φιλοδοξεί να είναι παραγωγική, άρα προϋποθέτει και ένα βάθος χρόνου.
Εδώ εντοπίζω το πρώτο αίτιο, καθώς τα τελευταία χρόνια ο απαραίτητος χρονικός ορίζοντας για μια παραγωγική συνεργασία απουσιάζει. Ας κάτσουμε για λίγο να μετρήσουμε. Από τον Ιανουάριο 2011, που πρωτοανέλαβα δήμαρχος, έως σήμερα, εγώ αλλά και όσοι δήμαρχοι διανύουμε δεύτερη θητεία, έχουμε συνυπάρξει με επτά διαδοχικές κυβερνήσεις: Παπανδρέου, Παπαδήμου, Πικραμμένου, Σαμαρά, Θάνου, Τσίπρας 1, Τσίπρας 2 και έντεκα υπουργούς εσωτερικών. (Ραγκούσης, Καστανίδης, Γιαννίτσης, Μανιτάκης, Στυλιανίδης, Μιχελάκης, Ντινόπουλος, δικαστικός, Βούτσης, Κουρουμπλής, Σκουρλέτης), όλοι τους αρμόδιοι για την τοπική αυτοδιοίκηση. Δηλαδή στα τελευταία έξη χρόνια έχουμε κατά μέσον όροκυβερνητική θητεία μικρότερη του έτους και έναν Υπουργό Εσωτερικών κάθε έξη μήνες περίπου.
Αντιλαμβάνεσθε, φίλες και φίλοι, ότι κάτω από αυτές τις συνθήκες, στα χρόνια της κρίσης η τοπική αυτοδιοίκηση δεν είχε σταθερό συνομιλητή στο κυβερνητικό επίπεδο, ούτε όμως στο επίπεδο της κεντρικής διοίκησης. Εδώ εντοπίζεται η δεύτερη παθογένεια, καθώς ως γνωστόν οι αλλαγές υπουργών στη χώρα μας, ακόμη και όταν η κυβέρνηση παραμένει η ίδια, συνεπάγονται συχνά και αλλαγές στις διοικήσεις των μεγάλων οργανισμών και στα ανώτερα κλιμάκια των υπουργείων. Την ίδια εποχή, οι διαρκείς μειώσεις των συντάξεων εξώθησαν πολλά πεπειραμένα διοικητικά στελέχη να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα, αφήνοντας δυσαναπλήρωτα κενά στον κεντρικό μηχανισμό του κράτους.
Η ασυνέχεια στο κυβερνητικό και διοικητικό επίπεδο έχει δραματικές συνέπειες στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς ως γνωστόν όχι μόνον οι αρμοδιότητες των δήμων είναι ισχνές, αλλά ακόμη και αυτές που διαθέτουν οι δήμοι, είναι υποχρεωμένοι να τις ασκούν κάτω από τον ασφυκτικό έλεγχο της κεντρικής κυβέρνησης.
Με αυτά τα δεδομένα, μπορεί να αντιληφθεί κανείς πόσο σημαντικό ήταν για τον Δήμο της Aθήνας να εκπονήσει ένα στρατηγικό σχέδιο για την πρωτεύουσα, αφού τέτοιο σχέδιο δεν υπήρχε. Και όμως, το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο ήταν στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου από το έτος 1999, όταν καθιερώθηκε με νόμο η δυνατότητα της κυβέρνησης, αλλά και των δήμων να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία προκειμένου να καταρτίσουν για την περιοχή τους ένα Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης (ΣΟΑΠ). Αυτή η δυνατότητα αξιοποιήθηκε για πρώτη φορά στη χώρα από τον Δήμο Αθηναίων το 2013, με τη τεχνική βοήθεια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας. Καρπός αυτής της προσπάθειας ήταν το πρώτο ΣΟΑΠ της χώρας, το στρατηγικό σχέδιο που προωθεί ολοκληρωμένες στρατηγικές αστικής παρέμβασης για το κέντρο της Αθήνας. Προβλέπονται 70 εξειδικευμένες δράσεις για την αναζωογόνηση του κέντρου της πόλης, που είναι καρπός εκτεταμένης διαβούλευσης με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς. Την οριστική του μορφή το στρατηγικό σχέδιο για την πρωτεύουσα, την προσέλαβε με την ΚΥΑ 1397/2015, που εκδόθηκε με πρωτοβουλία του κυρίου Μανιάτη ως αρμόδιου Υπουργού, ο οποίος αφιερώνει πολλές σελίδες του βιβλίου στο ΣΟΑΠ της Αθήνας και στην προσπάθειά του να εκπονηθούν ΣΟΑΠ και για άλλους δήμους της χώρας, σελίδες τις οποίες σας προτρέπω να διαβάσετε.
Αυτό που δεν μπορώ να ξεχάσω είναι η προσπάθειά μας να προλάβουμε να υπογραφεί η ΚΥΑ από όλους τους συναρμόδιους Υπουργούς, προτού διαλυθεί η Βουλή και προκηρυχθούν οι εκλογές του Ιανουαρίου 2015. Το άγχος ήταν εύλογο, καθώς ούτε λίγο ούτε πολύ το ΣΟΑΠ έπρεπε να υπογραφεί από 16 υπουργούς. Εάν δεν προλαβαίναμε, θα έπρεπε να επαναληφθεί η διαδικασία από την αρχή, με τους υπουργούς της επόμενης κυβέρνησης. Την τελευταία υπογραφή απέσπασα από τον Υπουργό Εσωτερικών κύριο Αργύρη Ντινόπουλο τη στιγμή που μάζευε τα προσωπικά του αντικείμενα από το γραφείο του για να τον διαδεχθεί ο υπηρεσιακός υπουργός, ο οποίος και αυτός τελικά χρειάστηκε να υπογράψει, αφού η ΚΥΑ δημοσιεύθηκε επί υπουργίας του.
Μια από τις πρώτες δράσεις του ΣΟΑΠ, στην οποία έκρινα ότι έπρεπε να δοθεί προτεραιότητα, ήταν η εκπόνηση ενός νομοσχεδίου για τα περίπου 1800 εγκαταλελειμμένα κτήρια που είχαμε καταγράψει στο κέντρο της Αθήνας. Ο Δήμος είχε διαμορφώσει ένα πρώτο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο στη συνέχεια ολοκληρώσαμε με το ΥΠΕΚΑ. Το νομοσχέδιο με την αιτιολογική του έκθεση ήταν έτοιμο να δοθεί στη δημοσιότητα, προκειμένου να κατατεθεί στη Βουλή, αλλά μεσολάβησαν οι εκλογές του Ιανουαρίου 2015. Το έθεσα υπόψη της επόμενης και μεθεπόμενης κυβέρνησης και έκτοτε η τύχη του αγνοείται.
Επέμεινα στο θέμα του ΣΟΑΠ και των 17 υπουργικών υπογραφών, προκειμένου να καταλάβουμε, φίλες και φίλοι, ότι οι δήμοι της χώρας, ιδίως οι μεγάλοι και κυρίως η πρωτεύουσα, ζούμε έναν παραλογισμό που μας κρατά όλους καθηλωμένους και δέσμιους ενός παράλογου συστήματος. Δεν υπάρχει περίπτωση να προχωρήσει οποιαδήποτε σοβαρή μεταρρύθμιση στη χώρα, εάν δεν παραχωρήσουμε κανονιστικές αρμοδιότητες στους δήμους, ώστε οι ίδιοι να ρυθμίζουν τα του οίκου τους. Παράλληλα, βέβαια, πρέπει να αποδοθεί στους δήμους και η φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας, ώστε να επέλθει επιτέλους η ενηλικίωση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Θέλουμε τους δημοτικούς άρχοντες υπεύθυνους απέναντι στους κατοίκους. Οι τοπικές αρχές θα αποφασίζουν για το ύψος του φόρου που θα επιβάλλουν και θα λογοδοτούν στους ψηφοφόρους τους. Η διοικητική αυτονομία πρέπει να συμβαδίσει με την δημοσιονομική αυτοτέλεια, ώστε η κυβέρνηση να αναλάβει τον επιτελικό ρόλο που της αρμόζει.
Διαφορετικά, δεν θα πρέπει να απορούμε γιατί ουδέποτε έχει εφαρμοστεί η προεκλογική δέσμευση των πολιτικών κομμάτων για το «μικρό και ευέλικτο κυβερνητικό σχήμα», που θα λειτουργεί ως επιτελείο, υπόσχεση που την ξεχνάνε τη μέρα που σχηματίζουν κυβερνήσεις που απαρτίζονται από δεκάδες υπουργών, υφυπουργών, αναπληρωτών υπουργών, υπουργών άνευ χαρτοφυλακίου, υπουργών επικρατείας κ.λπ. Πώς άραγε θα το καταφέρουμε αυτό, όταν η κεντρική διοίκηση παρακρατά σφικτά και ζηλότυπα ακόμη και αρμοδιότητες διεκπεραιωτικού χαρακτήρα, που θα έπρεπε εδώ και δεκαετίες να έχουν μεταφερθεί στην τοπική αυτοδιοίκηση;
Πώς θα πετύχουμε την απαραίτητη για την ανάπτυξη της χώρας χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση, στην οποία αναφέρεται εκτενώς στο β’ μέρος του βιβλίου του ο συγγραφέας, αν δεν αναγνωρίσουμε πρωταγωνιστικό ρόλο στους δήμους και τις περιφέρειες;
Φίλες και φίλοι, όλα δείχνουν ότι και τα επόμενα χρόνια θα πορευτούμε στον αστερισμό των κυβερνήσεων συνεργασίας, μέσα σε συνθήκες εξαιρετικά δύσκολες. Είναι πολύ πιθανόν το σύστημα της απλής αναλογικής, που υιοθέτησε η παρούσα Βουλή, να εφαρμοστεί από τη μεθεπόμενη εκλογική αναμέτρηση, προκαλώντας τον κατακερματισμό της Βουλής και τη συναφή αδυναμία να σχηματιστούν σταθερές κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες. Σε μια χώρα όπως η δική μας, όπου απουσιάζει η κουλτούρα της συνεργασίας και του συμβιβασμού, το σενάριο αυτό δυστυχώς δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Στη δυσοίωνη προοπτική μιας παρατεταμένης κυβερνητικής αστάθειας, εμείς πρέπει να αντιτάξουμε τη σταθερότητα, που στο επίπεδο της δημόσιας διοίκησης μόνον οι δήμοι μπορούν να προσφέρουν. Αρκεί να σκεφτούμε το παράδειγμα της μεταπολεμικής Ιταλίας, η οποία κατόρθωσε να παραμείνει επί μισό αιώνα μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις του κόσμου, παρά το εγγενές πρόβλημα κυβερνητικής αστάθειας που την ταλάνιζε. Και τούτο συνέβη γιατί το ιταλικό σύστημα διοικητικής αποκέντρωσης κατοχύρωνε μια ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση που διασφάλιζε τη σταθερότητα της διακυβέρνησης στο επίπεδο των περιφερειών και των πόλεων. Αυτή η σταθερότητα αντιστάθμιζε το φαινόμενο που ονομάστηκε sottogoverno όρος που απέδιδε την υποτονική δράση των κεντρικών κυβερνήσεων επί δεκαετίες.
Μπορούμε λοιπόν να καταλάβουμε πόσο άστοχη θα είναι η απόπειρα που έχει εξαγγείλει η παρούσα κυβέρνηση της χώρας να εισαγάγει σύστημα απλής αναλογικής και στις εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση. Αυτό είναι το πρόβλημα της αυτοδιοίκησης σήμερα; Δηλαδή στην προοπτική μιας παρατεταμένης κυβερνητικής αστάθειας να προσθέσουμε και την αδυναμία των τοπικών αρχών να διασφαλίζουν τη διακυβέρνηση των δήμων και των περιφερειών; Πρόκειται για την πλήρη παράλυση της εκτελεστικής εξουσίας.
Διαβάζοντας το βιβλίο του Γιάννη Μανιάτη αναρωτιέται κανείς τί άραγε έχει απομείνει σήμερα από όλη αυτήν την τεράστια προσπάθεια που κατέβαλε ως Υπουργός Ενέργειας, Περιβάλλοντος & Κλιματικής Αλλαγής, και την οποία αποδίδει πιστά το βιβλίο για το οποίο συζητάμε σήμερα. Αυτό, πιστεύω, θα μας το πει ο ίδιος στη συνέχεια.
Εγώ αρκούμαι να σημειώσω ότι στο βιβλίο περιλαμβάνεται και μια ομιλία του ιδίου με θέμα τις Δέκα Αρχές της Σύγχρονης Σοσιαλδημοκρατίας στον τομέα της ενέργειας. Για όποιον δεν έχει τον χρόνο να διαβάσει ολόκληρο το βιβλίο, αλλά τον ενδιαφέρει το πώς θα πετύχουμε να συνδυάσουμε την οικονομική ανάπτυξη και την αειφορία με την κοινωνική δικαιοσύνη, αυτό το κεφάλαιο του βιβλίου είναι ένας πολύτιμος οδηγός. Τολμώ να πω ότι στις ίδιες κατά βάση αρχές βασίζεται και η πολιτική μας στον Δήμο Αθηναίων. Στήριξη των αδυνάμων, ενδυνάμωση των δεξιοτήτων τους, προκειμένου να ενταχθούν στην αγορά εργασίας, περιβαλλοντική ευαισθησία, ενίσχυση της καινοτομίας και της υγιούς επιχειρηματικότητας καθώς και συμπράξεις με τον ιδιωτικό τομέα σε συνθήκες ισοτιμίας και διαφάνειας. Αξιολόγηση! Ναι, παντού αξιολόγηση προσώπων και υπηρεσιών, προκειμένου να επικρατήσει η αξιοκρατία στον δημόσιο τομέα. Ναι σε έναν δημόσιο τομέα παραγωγικό και αποτελεσματικό, όχι όμως στον κρατισμό και το πελατειακό σύστημα. Αυτά κατέστρεψαν τη χώρα και μολονότι άλλοι τα αξιοποίησαν κατά τρόπο εξώφθαλμα προκλητικό, πολιτικά τα χρεώθηκε κατά τρόπο άνισο, άρα και άδικο, το ΠΑΣΟΚ και η Κεντροαριστερά εν συνόλω.
Αυτό που συχνά μας διαφεύγει είναι ότι σήμερα στη χώρα μας η Κεντροαριστερά διαθέτει εμπειρία διακυβέρνησης σε συνθήκες κρίσης, εμπειρία μάλιστα σε επίπεδο τόσο κεντρικής κυβέρνησης όσο και τοπικής αυτοδιοίκησης. Μην το υποτιμάμε αυτό, μην υποτιμάμε τη συμβολή του ΠΑΣΟΚ αλλά και άλλων μεμονωμένων κεντροαριστερών που προσπάθησαν αυτοδυνάμως είτε μέσα από συντεταγμένα σχήματα όλα αυτά τα δίσεκτα χρόνια, από την κεντρική κυβέρνηση ή από τους δήμους και τις περιφέρειες, να κρατήσουν όρθια τη χώρα και τις πόλεις. Η Κεντροαριστερά διαθέτει τα μεθοδολογικά εργαλεία, προκειμένου να εκπονήσει ένα αξιόπιστο κυβερνητικό πρόγραμμα αναγέννησης της χώρας, εργαλεία που τα σφυρηλάτησε από θέσεις δημόσιας ευθύνης στα χρόνια της κρίσης. Στο κρίσιμο αυτό σημείο η Κεντροαριστερά υπερέχει έναντι τόσο της ΝΔ όσο και του ΣΥΡΙΖΑ.
Αλλά το πρόγραμμα αυτό δεν αρκεί η Κεντροαριστερά να το έχει διαθέσιμο, πρέπει και να κληθεί από τον λαό να το εφαρμόσει. Η Ιστορία, φίλες και φίλοι, δεν θα μας περιμένει. Αυτό που προέχει σήμερα είναι η ενότητα πάνω σε προγραμματικές αρχές. Οι αρχές αυτές υπάρχουν. Είναι εδώ. Τις κατέστησε αδιαμφισβήτητες η κρίση. Η ενότητα όμως παραμένει ζητούμενο. Είναι στο χέρι μας άρα και ευθύνη όλων ανεξαιρέτως να τη δημιουργήσουμε. Σας ευχαριστώ για την υπομονή σας. Να ευχαριστήσω όμως και τον Γιάννη Μανιάτη που μας χαρίζει ένα πόνημα, πολύτιμο βοηθό για την πολιτική της Κεντροαριστεράς αύριο.
