Στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών βρίσκεται το ταφικό μνημείο του «ευεργέτη» του ελληνικού κράτους Αντωνίου Φ. Παπαδάκη (1810-1878), ο οποίος πέθανε άτεκνος. Ο Παπαδάκης είχε δωρίσει μεγάλα χρηματικά ποσά στο Παν/μιο Αθηνών, το οποίο όρισε κληρονόμο της περιουσίας του. Για την προσφορά του τιμήθηκε με έναν τάφο στο Α΄ Νεκροταφείο, ο οποίος θεωρείται ιστορικό μνημείο και έργο τέχνης, καθώς κοσμείται με το γλυπτό της «Επιστήμης», του πολύ σημαντικού γλύπτη του 19ου αιώνα, Γεώργιου Βρούτου.
Ο τάφος αυτός έμελλε να έχει πολλές περιπέτειες έκτοτε. Μεταξύ 1946-1947, επί εμφυλίου, ο καταδικασμένος σε 20 χρόνια φυλακή για τη δωσιλογική του δράση συνεργάτης των Γερμανών και υπουργός Εσωτερικών επί δωσιλογικής κυβέρνησης Τσολάκογλου, Παναγιώτης Δεμέστιχας, «υποχρέωσε» το Παν/μιο Αθηνών να του παραχωρήσει το μνημείο, ισχυριζόμενος πως είναι απόγονος του Παπαδάκη. Έτσι ο τάφος του ευεργέτη μετατράπηκε σε οικογενειακή ιδιοκτησία της οικογένειας του δωσίλογου.
Το 1960 που ο Δεμέστιχας πέθανε, τάφηκε εκεί. Στη συνέχεια στο μνημείο ανεγέρθηκε μια μεγάλη προτομή του και έκτοτε προστίθενται και τα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας του. Το 2001 ο τάφος του Παπαδάκη χαρακτηρίσθηκε μνημείο ως «έργο τέχνης που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας» από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων.
Το ζήτημα έρχεται σήμερα στην επικαιρότητα ως εξής: πριν μερικές εβδομάδες, η αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου πολιτισμού εισηγήθηκε, πολύ σωστά, την απομάκρυνση των μεταγενέστερων επεμβάσεων που αλλοιώνουν τον ιστορικό τάφο και το πρωτότυπο έργο του γλύπτη, δηλαδή την προτομή του δωσίλογου και όλες τις άλλες προσθήκες που έγιναν μετά την «παραχώρηση» του μνημείου στον δωσίλογο. Μόλις το θέμα εισήχθη ως θέμα συζήτησης στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεώτερων Μνημείων του ΥΠΠΟ, και πριν προλάβει καν να συζητηθεί, ξαφνικά… αποσύρθηκε, με παρέμβαση της Υπουργού Πολιτισμού Λ. Μενδώνη –καθώς φαίνεται και της μισής κυβέρνησης!
Το τι ακριβώς συνέβη μας το ανακοίνωσε ο ίδιος ο απόγονος του δωσίλογου Δεμέστιχα, καθηγητής της Νομικής Σχολής Π. Λαζαράτος (ο οποίος είναι έντονα στη δημοσιότητα το τελευταίο διάστημα γιατί είναι ο συνήγορος του Μ. Φουρθιώτη στην προσφυγή που έχασε πανηγυρικά στο ΣτΕ). Με δημόσια ανάρτησή του σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Π. Λαζαράτος ευχαρίστησε τον πρωθυπουργό (και εν συνέχεια την υπουργό, τον υπουργό επικρατείας και τον γ.γ. της κοινοβουλευτικής ομάδας της ΝΔ) για την «άμεση παρέμβασή τους» για ένα «προσωπικό του θέμα». Βεβαίως το «προσωπικό του θέμα» ήταν να μην φύγει από τον τάφο η προτομή του δωσίλογου. Μάλιστα, ο καθηγητής της Νομικής του ΕΚΠΑ αναφέρεται στον πρόγονό του Υπουργό του Τσολάκογλου ως «ήρωα 11 πολέμων»!
Από όλα αυτά συνάγεται ότι η υπουργός πολιτισμού και ενδεχομένως ο πρωθυπουργός και άλλα μέλη της κυβέρνησης, παρεμβαίνουν δραστικά υπέρ της τίμησης του παρελθόντος του δωσιλογισμού. Μιλάμε για την ίδια κυβέρνηση που «πανηγύρισε» μαζί με τον πρώην καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, Δ. Λιγνάδη, για τη μετονομασία της αίθουσας του θεάτρου Ρεξ σε Σκηνή «Ελένη Παπαδάκη», δηλαδή με το όνομα της δωσίλογου συνεργάτιδας των Γερμανών και μοναδικής ιστορικά διεγραμμένης από το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών -μέχρι βεβαίως και την πρόσφατη διαγραφή και του ίδιου του Λιγνάδη.
Υπόλογος για το θέμα είναι και ο Δήμος Αθηναίων, στου οποίου την ευθύνη υπάγεται και το Α’ κοιμητήριο. Η δημοτική αρχή θα πρέπει να αποφασίσει αν συντάσσεται και αυτή υπέρ της ιστορικής τίμησης δωσίλογων ή υπερασπίζεται ουσιαστικά την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου. Στην δεύτερη περίπτωση θα πρέπει να απαιτήσει την αφαίρεση των μεταγενέστερων παρεμβάσεων στο μνημείο.
Ο Δήμος Αθηναίων είναι υπεύθυνος και για το «ιδιοκτησιακό» καθεστώς του τάφου. Ζητάμε από τον Δήμο να φέρει άμεσα στο φως τα «έγγραφα» που προσκόμισε ο δωσίλογος Δεμέστιχας το 1947-48 για να πάρει το μνημείο στην κατοχή του, παρότι δεν ήταν άμεσος συγγενής του Α. Φ. Παπαδάκη. Ο Δήμος Αθηναίων οφείλει να ξεκαθαρίσει το ιδιοκτησιακό καθεστώς και να επιστρέψει τον τάφο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο οποίο ανήκει.
Η καταδίκη του δωσιλογισμού και η υπεράσπιση της ιστορικής μνήμης είναι υπόθεση όλων μας
